Δεκέμβριος 2013

Την Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου 2013 στην Ολυμπιάδα του Παπάγου στις 20.30 συζητάμε για τον Επίκουρο από διάφορα κείμενά του και κυρίως από το βιβλίο "Η Φιλοσοφία του Επίκουρου - Άτομα, ηδονή, αρετή" του Avraam Koen σε μετάφραση Στ. Δημόπουλου από τις εκδόσεις Θύραθεν.

Σεπτέμβριος και Οκτώβριος 2013

... με τους Δρόμους του Παραδείσου του Γκορζ.

Φτάνουμε στο σημείο ακριβώς που ανάγγειλαν οι πρώτοι οραματιστές της μετα-καπιταλιστικής εποχής όταν, πέρα από τη βιομηχανική τάξη που μόλις γεννιόταν, διέβλεπαν μια διαφορετική κοινωνία: μια κοινωνία όπου ο «ελεύθερος χρόνος» θα αναδυθεί σαν μέτρο του «πραγματικού πλούτου». Ο «ελεύθερος χρόνος» όχι ως κατανάλωση τηλεόρασης και φαστ-φουντ, αλλά ως δημιουργικότητα, πέρα από την «κοινωνικά αναγκαία εργασία». Ο Γκορζ απορρίπτει την φενάκη της απόλυτης «αυτονομίας» και, πιστός στη σαρτρική αντίληψη της αλλοτρίωσης, θεωρεί ως μέτρο της απελευθέρωσης της κοινωνίας  την επέκταση της αυτονομίας, έναντι της ετερονομίας. Η απόλυτη αυτονομία είναι είτε η ανακήρυξη του ανθρώπου σε θεό, είτε η σαδιστική εκτροπή του φιλελεύθερου ατομικισμού και της εκμετάλλευσης του άλλου.

Η υπέρβαση της λογικής της «ανάπτυξης», και η μικρο-ηλεκτρονική επανάσταση συμβάλλουν αποφασιστικά σε αυτή την κατεύθυνση. Στον προβληματισμό του Γκορζ αποφασιστικό ρόλο παίζει η υπέρβαση του ατομικιστικού μοντέλου του νέο-φιλελευθερισμού και του παραγωγικίστικου της Αριστεράς και η επανανακάλυψη της συλλογικότητας. Στο βιβλίο του διερευνά μορφές ανασυγκρότησης της κοινωνικότητας και του κοινοτισμού, στις αποδιαρθρωμένες μητροπόλεις του σύγχρονου καπιταλισμού.

Ο Αντρέ Γκορζ γεννήθηκε στη Βιέννη το 1924 και αυτοκτόνησε μαζί με τη σύντροφο της ζωής του τον Σεπτέμβριο του 2007, εξ αιτίας της ανίατης ασθένειας της τελευταίας. Επηρεάστηκε από τη σκέψη του Ζαν Πωλ Σαρτρ και διετέλεσε διευθυντής του περιοδικού  Temps Modernes. Κυρίαρχη θέση στο έργο του κατέχει η αναζήτηση ενός νέου εναλλακτικού μοντέλου παραγωγής και οργάνωσης της κοινωνίας πέρα από τον σοσιαλκαπιταλισμό. Άλλα έργα του: «Εργατική στρατηγική και νεοκαπιταλισμός», «Μεταρρύθμιση ή επανάσταση», «Οικολογία και πολιτική», «Αντίο στο προλεταριάτο», «Καπιταλισμός-Σοσιαλισμός-Οικολογία» κ.ά. 

 

Εναλλακτικές Εκδόσεις

Συναντήσεις Μαίου και Ιουνίου 2013

Το Μάιο θα συναντηθούμε στις 23 του μηνός, πάντα Πέμπτη, και θα συζητήσουμε το βιβλίο "Το πρόταγμα του κομμουναλισμού" του Μάρεη Μπούκτσιν από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Τον Ιούνιο θα συναντηθούμε στις 20 με το βιβλίο "Από τον 20ό στον 21ο αιώνα" του Παναγιώτη Κονδύλη από τις εκδόσεις Θεμέλιο.

Καλές αναγνώσεις!

Συνάντηση 25/4/2013

Συζητάμε το Μαρξισμό ως Αστική Ιδεολογία, του Μάραιη Μπούκτσιν.

Συνάντηση Απριλίου 2013

Συζητάμε το "Μειλίχιο Τέρας - Γιατί η Δύση δεν πηγαίνει προς τα αριστερά" του Ραφαέλε Σιμόνε από τις εκδόσεις Πόλις. Ολυμπιάδα, Πέμπτη 4 Απριλίου στις 20.30.

Ακολουθεί, από τα πρακτικά της συνάντησης, περίληψη του βιβλίου από το Δημήτρη Τσέλιο

Το Μειλίχιο Τέρας

RaffaeleSimone

Εκδόσεις Πόλις, Μετάφραση Μιχάλης Μητσός

(για 20λεπτη ομιλία, 2500 λέξεις)

Εισαγωγή

Το βιβλίο κινείται σε βασικούς άξονες:

1.       Γιατί έχει εξασθενίσει η Αριστερά τόσο ως προς τις θέσεις και τις αξίες της όσο και ως προς το ανθρώπινο δυναμικό της (Η αριστερά ξεθωριάζει μέχρι να λειώσει)

2.       Ποια είναι η νέα δεξιά στον καινούργιο μετανεωτερικό κόσμο της παγκοσμιοποίησης

3.       Πως το Πνεύμα της Εποχής επαναπροσδιορίζει την έννοια του πολιτικού διακυβεύματος;

4.       Πως το Μειλίχιο Τέρας της εποχής επηρεάζει τα πάντα και τους πάντες

5.       Τελικά φαίνεται πως ιστορικά νίκησε το δεξί ιδεολόγημα και ο φυσικός άνθρωπος είναι εγωιστής.

Γιατί έχει εξασθενίσει η Αριστερά

Οι θεμελιώδεις αξίες της (τις επαναλαμβάνει στο τελευταίο κεφάλαιο) ήταν:

1)      Η ισότητα (εκ φύσεως) των ανθρώπων

2)      Η ανακατανομή του παραγόμενου πλούτου

3)      Η υπεροχή του κοινού – δημοσίου έναντι του ιδιωτικού συμφέροντος

4)      Προτεραιότητα της παραγωγής έναντι της κατανάλωσης

5)      Η Αυστηρότητα και η σοβαρότητα

Γύρω από αυτές τις αξίες χτίσθηκαν διάφοροι στόχοι από λιγότερο έως περισσότερο ουτοπικοί, όπως κοινοκτημοσύνη, ειρήνη, αδελφοσύνη, πρόοδος, ευημερία, ευτυχία. Κανείς όμως από αυτούς τους στόχους δεν επιτεύχθηκε.

Οι βασικοί λόγοι αυτής της παρακμής ήταν :

·         Ο ολοκληρωτικός και αυταρχικός χαρακτήρας του κομμουνισμού, ο οποίος καταστρατηγούσε την βασική αρχή περί ισότητας μεταξύ των ανθρώπων. Η σημερινή σώφρων αριστερά δεν έχει καταφέρει ακόμη να εξηγήσει πως οι κλίκες που ασκούσαν την εξουσία διολίσθησαν στον τρόμο, τον θάνατο και την φτώχεια.

·         Οι ιδεολογικές συγκρούσεις στο εσωτερικό της αριστεράς, με λενινιστές και τροτσκιστές, αναρχικούς.

·         Η υποκριτική ρητορεία που εξυμνούσε τα κομμουνιστικά καθεστώτα, επομένως την προσπάθεια συγκάλυψης των κακουργημάτων και των φρικαλεοτήτων

·         Η καλλιέργεια για πολλές δεκαετίες της πεποίθησης πως η ιστορία είχε αναθέσει στους αριστερούς μια μεσσιανική παλιγγενεσία, κάτι που τους οδηγούσε στην διάδοση της ιδεολογίας τους με τη βία.

Επιπλέον υπήρξαν όλο αυτό το διάστημα ενοχλήσεις και δυσαρέσκειες από μεγάλη μερίδα του κόσμου:

·         Διότι ενσωμάτωνε ανθρώπους που τους προσέλκυε, ιδιαίτερα στην ριζοσπαστική, καθετί παράδοξο και επαναστατικό, άσχετα με το ιδεολογικό και αξιακό περιεχόμενο.

·         Η στάση ανοχής στους αριστερούς, την οδηγούν συχνά στην αποδυνάμωση της έννοιας της ποινής σε παραβατικέςπράξεις που κάποτε φθάνουν στα όρια της εγκληματικότητας.

·         Η ανεπάρκεια των αριστερών ηγετών να δώσουν «απαντήσεις» στα σύγχρονα προβλήματα της μετανεωτερικότητας και τον μετασχηματισμό του καπιταλισμού. Δεν έχουν δηλαδή ένα διάδοχο σχέδιο μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού. Στην συνέχεια και με την έλευση της παγκοσμιοποιημένης, δηλαδή υπερεθνικής πλέον έκδοσης του καπιταλισμού κατέρρευσε αθόρυβα και ο σοσιαλισμός.

Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει σε μια προσπάθεια επαναδιατύπωσης κάποιων καινούριων αποστολών της Αριστεράς. Όμως απουσιάζει ο θεμελιακός εκείνος λόγος που θα τα συγκροτούσε σε σύνολο. Αρκετά από αυτά τα επικαλούνται και άλλες ομάδες (π.χ. την αλληλεγγύη, τα δικαιώματα μειονοτήτων, περιθωριακών, τον περιορισμό των μέσων καταστολής, κλπ). Όλα αυτά δεν αποτελούν σχέδιο μεταμόρφωσης του κυρίαρχου υποδείγματος.

Οι αρχές της έγιναν πιο ελαφρές (η δικαιοσύνη θεωρήθηκε πως εμποδίζει την ανάπτυξη προσωπικών ικανοτήτων, η ιστορία δεν είναι πλέον γραμμική, η ταξική πάλη δεν είναι της μόδας και ιδιαίτερα το ταξικό μίσος). Οι πολιτικοί στόχοι επομένως διολίσθησαν στον πολιτικό πραγματισμό ή τον πολιτικαντισμό της εποχής.Στην Ιταλία μάλιστα παρατηρείται επίσης μια μίξη με θρησκευτικές αξίες, μια απώλεια του κοσμικού της χαρακτήρα αλλά και προσμείξεις με άλλα ιδεολογικά ρεύματα ιδιαίτερα κεντρώα (π.χ. την ανεκτικότητα). Κι έτσι η Αριστερά παραμένει θεατής των ιστορικών εξελίξεων χωρίς να μπορεί να σταθεί στο ύψος των καιρών

Η νέα Δεξιά

Οι θεμελιώδεις αξίες – αρχές της δεξιάς (τις επαναλαμβάνει στο τελευταίο κεφάλαιο) ήταν:

1)      Η φυσική ανωτερότητα κάποιων ανθρώπων έναντι όλων των υπολοίπων

2)      Η αρχή της ατομικής ιδιοκτησίας

3)      Το αξίωμα της ατομικής ελευθερίας

4)      Η κυριαρχία του ιδιωτικού έναντι του δημόσιου

Γιατί δυνάμωσε σήμερα ποσοτικά και τείνει να απορροφήσει το σύνολο του κόσμου;

Σχόλια Παρατηρήσεις

Ένα γενικό σχόλιο είναι πως το βιβλίο και στο τρίτο μέρος του δεν αποπνέει μια στιβαρή λογική δομή, ούτε είναι εύκολο να το παρακολουθήσεις. Πολλές ιδέες φαίνονται ασύνδετες μεταξύ τους, παρουσιάζονται ακατέργαστες και έτσι παραμένουν μάλλον δυσνόητες. Αλλά μας είχε προειδοποιήσει ήδη από τον Πρόλογό της η συγγραφέας. Το βιβλίο που διαβάσαμε αποτελεί μια πολύ πυκνή συρραφή πράσινων ιδεών, αποτέλεσμα του μεγάλου θαυμασμού της για την τεράστια εργογραφία στον χώρο της πράσινης Οικονομίας.

Πέτυχε πάντως τον στόχο του και στα θετικά του είναι η δυνατότητα να βρει κανείς αρκετές ενδιαφέρουσες ιδέες – προτάσεις πάνω στις οποίες να ερευνήσει την αντίστοιχη βιβλιογραφία ή άλλες πηγές στην συνέχεια.

Έχω πολλές επιμέρους διορθώσεις καιπαρατηρήσεις πάνω στο βιβλίο, αλλά νομίζω αξίζει να αναφερθώ μονάχα στα ακόλουθα γενικότερα σχόλια και προτάσεις για συζήτηση:

1)      Από το βιβλίο μεγάλος απών είναι το ιδεολογικό πλαίσιο. Δηλαδήη ιδεολογική ηγεμονία του καπιταλιστικού υποδείγματος της «Ανάπτυξης» δεν παρουσιάστηκε επαρκώς. Και δεν διαπερνά μονάχα εκείνους που ωφελούνται από αυτή, αλλά – κι εδώ είναι το εξωφρενικό – κι από την πλειοψηφία όσων ζημιώνονται ! Ας ονομάσω αυτή την τελευταία «λαό» για να διευκολυνθούμε. Κι αυτό διότι η αιτιολόγηση της δυσκολίας να περάσουν οι πράσινες μεταρρυθμίσεις δεν ήταν ανάμεσα στους στόχους αυτού του βιβλίου. Θυμάμαι το σχόλιο του RobHopkins για την λανθασμένη επικοινωνιακή τακτική των οικολόγων, στα όρια της τρομοκράτησης. Για μένα η όποια νίκη των πρασίνων υπό την σημερινή ολοκληρωτική ηγεμονία της παγκοσμιοποίησης, θα πρέπει να γίνει πρώτα στο πεδίο των ιδεών. Δεν ξέρω αν κάτι τέτοιο είναι εφικτό ή αν θα πρέπει να διανύσουμε πρώτα ολόκληρη την απόσταση μέχρι την ολοκληρωτική καταστροφή μέσω της όξυνσης των παγκόσμιων ανταγωνισμών για την μοιρασιά των τελευταίων εναπομεινάντων φυσικών πόρων πάνω στις πλάτες ενός αφασικού πληθυσμού, πριν ο λαός ξυπνήσει. Η διάσταση που υπάρχει σήμερα πάντως, μεταξύ των ευρημάτων της επιστημονικής κοινότητας και της πρόσληψης της σημασίας  τους από τον λαόείναι τεράστια !Η τρέχουσα επικοινωνιακή δουλειά των πρασίνων είναι απογοητευτική. Ο κόσμος στις Δυτικές κοινωνίες ακούει για πράσινους φόρους, μείωση της κατανάλωσης, όρια και φοροποινές στους  ρίπους και είναι επόμενο να αντιδρά, εφόσον αυτό σημαίνει μείωση του επιπέδου ζωής που είχε συνηθίσει και το ιδεολογικό – αξιακότου πλαίσιο παραμένει ακλόνητο !Για μένα αυτό το ζήτημα πρέπει να μελετηθεί, να εξηγηθεί μέχρι την ρίζα του για να διορθωθεί, εάν υπάρχει τέτοιος τρόπος. Θα μπορούσα να σας αναφέρω τόσο προσωπικά παραδείγματα όσο και να φέρω στην μνήμη μου γεγονότα από την πρόσφατη επικαιρότητα για να στηρίξω την διαπίστωσή μου αυτή.

2)      Η πρόταση για μια “Παγκόσμια Συμφωνία για το Βιώσιμο Εμπόριο”(σελ 191) δεν κομίζει κάτι καινούργιο για να έχει κάποιες πιθανότητες επιτυχίας. Ουσιαστικά αποτελεί μια πράσινη έκδοση κρατισμού και περιορισμών του σημερινού δόγματος της ελευθερίας μετακίνησης ανθρώπων, αγαθών και κεφαλαίων! Στο κομμάτι της υλοποίησης ο Hinesαπλώς επαναλαμβάνει τις γνωστές, δοκιμασμένες και αποτυχημένες συνταγές προστατευτισμού, όπως οι δασμοί και οι ποσοστώσεις στις εισαγωγές αγαθών ή ο ειδικός φόρος ρύπων που θα έπρεπε να επιβάλλεται σε χώρες που υπολείπονται του στόχου μείωσης των ρύπων τους.  Απέτυχαν, διότι απλούστατα οι ισχυρές χώρες (που επιδοτούσαν π.χ. τις βιομηχανίες τους, στρεβλώνοντας την ελεύθερη αγορά – dumping) ή οι ισχυροί άνθρωποι, από την μια μεριά δεν έχουν κανένα υλικό κίνητρο να πάνε ενάντια στα οικονομικά τους συμφέροντα και από την άλλη είναι πολύ ισχυροί για να τους επιβάλεις περιορισμούς. Ας πούμε εάν επιβάλεις περιορισμούς εισαγωγής στα δικά τους προϊόντα θα κάνουν το ίδιο με τα δικά σου !

3)      Παρατήρησα μια ωραιοποίηση και ιδεολογικοποίηση των πράσινων προταγμάτων σε κάποια σημεία. Το λέω με την έννοια της ελαφριάς και επιφανειακής κατ’ εμέ απόρριψης κάποιων σκληρών γνωρισμάτων της παγκοσμιοποίησης, αλλά και της κλασικής οικονομικής θεωρίας. Το παράδειγμα της Κίνας αλλά και γενικά των μερκαντιλιστικών οικονομιών της Ασίας. Η φτώχια και το τεράστιο ανθρώπινο δυναμικό της Κίνας αποτελεί ιστορικό της χαρακτηριστικό και στρατηγική επιλογή συμμετοχής της στην διαδικασία της παγκοσμιοποίησης. Επέλεξε στρατηγικά να κρατήσει το νόμισμά της υποτιμημένο για να εξάγει τα πάμφθηνα προϊόντα της και να μπορέσει να απασχολήσει το τεράστιο ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει. Εν μέρει αναγκάστηκε από το $ ως αποθεματικό νόμισμα αλλά ήταν βασική στρατηγική επιλογή. Οπότε η επιλογή, ας πούμε ιθαγενούς ελληνικού λαδιού ή εισαγόμενου από Κίνα ή κάποια άλλη χώρα επειδή είναι φθηνότερο από το εγχώριο, δεν αποτελεί ψευτοδίλημμα (σελ 185 παράδειγμα ανανά – μήλο). Κι έτσι η συγγραφέας δεν εξηγεί με πιο τρόπο οι ντόπιοι καταναλωτές θα προτιμήσουν το ακριβότερο εγχώριο προϊόν έναντι του φθηνότερου εισαγόμενου, ακόμη κι αν έχει διανύσει τεράστιες αποστάσεις (σελ 186, 187). Το αναφέρει μόλις επιγραμματικά την σελίδα 205 που μιλάει για την απαίτηση του Douthwaite για τοπικά νομίσματα ως αντίδοτο στα φθηνότερα αγαθά που εισάγονται, αλλά δεν εξηγεί πως το τοπικό νόμισμα θα κάνει φθηνότερο το τοπικό προϊόν και σε ποιες χώρες.

4)      Σε άλλο σημείο η πράσινη ωραιοποίηση αγγίζει τα όρια της ουτοπίας όταν το μανιφέστο του Hinesγια το βιώσιμο εμπόριο απαιτεί οι ισχυροί να κάνουν πίσω σε προστατευτισμούς οι οποίοι πρέπει να μπουν. Όμως ποιος θα επιβάλει τους προστατευτισμούς. Προφανώς οι κυβερνήσεις κρατών, τα οποία μάλιστα πρέπει να συμφωνήσουν σε διεθνές επίπεδο, όταν οι λαοί τους δεν έχουν αισθανθεί και ούτε πρόκειται εφόσον δεν είναι προς το συμφέρον τους, την ανάγκη να τους πιέσουν. Η ισχύς λοιπόν είναι κάτι πραγματικό και δεν μπορείς βάζοντας εμπόδιο να την κατανείμεις ισομερώς. Μια άλλη προσέγγιση είναι πολλοί αδύναμοι να συνασπισθούν (και ανέφερε παραδείγματα), μια άλλη να επιχειρήσεις να την στρέψεις μέσω του πολιτισμού σε κοινωνική προσφορά ! Επίσης το μανιφέστο του Douthwaiteείναι εκτός πραγματικότητας όταν στον ορισμό της βιώσιμης περιοχής περιλαμβάνει στρατιωτική ισχύς και την ανυπαρξία εξωτερικού χρέους ! Μα δεν υπάρχει σήμερα χώρα στον πλανήτη χωρίς εξωτερικό χρέος και η στρατιωτική βιομηχανία αποτελεί προνόμιο των ισχυρών κρατών.

5)      Ένας άλλος μεγάλο απών από το βιβλίο ήταν τα πολιτεύματα ! Δεν είναι δυνατό να μιλήσεις για πολιτικό πλαίσιο χωρίς να θίξεις καθόλου κατά πόσο τα διάφορα πολιτεύματα, σε αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες, εκφράζουν την βούληση των λαών τους. Επίσης την δημοκρατική εκπροσώπηση των λαών αυτών σε υπερεθνικούς οργανισμούς που διαχειρίζονται την πρόοδο της παγκοσμιοποίησης ή αντίστοιχα της τοπικοποίησης!

6)      Δεν συμφωνώ γενικά με την φορολογία ως εργαλείο ενθάρρυνσης και αποθάρρυνσης συμπεριφορών. Αυτή η παιδευτική διαδικασία αποτελεί προνόμιο και δικαιοδοσία της Παιδείας αποκλειστικά ! Ειδικότερα η υπερ-χρήση της φορολογίας ως εργαλείο πράσινης πολιτικής κάνει ζημιά επικοινωνιακή και ουσιαστική (ιδεολογική) στην πράσινη υπόθεση ! Μάλιστα αν δεν λυθεί το πρόβλημα ύπαρξης φορολογικών παραδείσων (άλλο ένα διεθνές πρόβλημα) καμία φορολογική πολιτική δεν μπορεί να είναι δίκαιη και πάντα θα ρίχνει τους αδύναμους.

 

Συνάντηση Μαρτίου 2013

Την Πέμπτη  7 Μαρτίου 2013 στις 20.30 συζητάμε για δεύτερη φορά το βιβλίο "Ευημερία χωρίς ανάπτυξη" του Τιμ Τζάκσον από τις εκδόσεις Κέδρος, και συμπληρωματικά τις "Συζητήσεις με Έλληνες Αναρχικούς, 1990" του Καστοριάδη, στο ζαχαροπλαστείο Ολυμπιάδα (πλατεία Δημοκρατίας, Παπάγος).

Ορισμένοι από εμάς συζητάμε και στο facebook στη διεύθυνση https://www.facebook.com/groups/ecobookgr/527861497257921/?notif_t=group_activity

Ακολουθεί, από τα πρακτικά της συνάντησης, ένα κείμενο του Δημήτρη Τσέλιου για το βιβλίο του Καστοριάδη

Συζήτηση με Αναρχικούς, 1990

Κορνήλιος Καστοριάδης

Συνέντευξη στην εφημερίδα «Εκτός Νόμου » της Θεσσαλονίκης

1.       Εισαγωγή

Πρόκειται για συνέντευξη που έδωσε ο φιλόσοφος στην Τήνο τον Αύγουστο του 1990 σε ανθρώπους της πολιτικής δράσης και δημοσιεύτηκε στη αναρχική εφημερίδα «Εκτός Νόμου» της Θεσσαλονίκης. Η παρουσίαση γίνεται με ερωτήσεις και απαντήσεις. Οπότε η περίληψη θα ακολουθήσει  το περίγραμμα αυτής της μορφής, αλλά όχι με απόλυτα δημοσιογραφική στόχευση (τι ακριβώς είπε ο Καστοριάδης πάνω σ’ αυτό το θέμα). Η στόχευση είναι περισσότερο νοηματοδοτική (ποιό είναι το ερώτημα και ποιες είναι οι βασικές νοηματοδοτήσεις γύρω από αυτό). Μια άλλη στόχευση είναι η συμπύκνωση των νοημάτων, θεωρώντας ότι η ιστορική τους τεκμηρίωση από την μεριά του φιλοσόφου είναι επαρκής και έγκυρη.

2.       Περίληψη του Βιβλίου

Οι κεντρικοί άξονες προβληματισμού όπως τις αναπτύσσει ο συγγραφέας στο βιβλίο και οι κομβικές έννοιες που χρησιμοποιεί. Οι λύσεις/προσεγγίσεις που προτείνει. Εδώ δεν μπαίνει καμία κριτική αλλά γίνεται μια όσο πιστότερη, ξεκάθαρη και συμπυκνωμένη καταγραφή των βασικών ζητημάτων που πραγματεύεται το βιβλίο. Ο στόχος εδώ είναι η διαύγαση των νοημάτων όπως τα αντιλαμβάνεται ο συγγραφέας.

2.1 Τι ήταν αυτό που οδήγησε στην αναίμακτη σχεδόν κατάρρευση της μαρξιστικήςιδεολογίας στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ ένα στρατοκρατούμενο σύστημα όπως αυτό,λογικάέπρεπε να οδηγηθεί σε ανατροπή μέσω μιας επανάστασης;

Οι προϋποθέσεις προϋπήρχαν πριν την τελική κατάρρευση του κομμουνισμού το 1989 με τις αναίμακτες επαναστάσεις σε Πολωνία, Αν. Γερμανία και Τσεχοσλοβακία:

α) Η συνεχή και αυξανόμενη σύγκρουση των ξενωμένων εργατών με την κρατική εργοδοσία, παρόλη την αιματηρή κρατική καταστολή.

β) Η αδυναμία του κομμουνιστικού κόμματος να μεταρρυθμιστεί από μόνο του και να πει οτιδήποτε ουσιαστικό για την εξέλιξη του σύγχρονου καπιταλισμού. Αυτή η αδυναμία εμφανίστηκε και επικυρώθηκε θα λέγαμε μέσω της αυξανόμενης στρατοκρατίας, δηλαδή της μόνης απάντησης που μπορεί να δώσει ένα σύστημα που θέλει να διατηρηθεί στην εξουσία με κάθε τρόπο, εφόσον δεν μπορεί να μετασχηματιστεί σε νέο ιστορικό υποκείμενο.

γ) Το μεγάλο ερωτηματικό ήταν πως κατάφερε να βγει ξαφνικά μέσα από τα σπλάχνα αυτού του κατά τα άλλα αποκομμένου από την κοινωνία γραφειοκρατικού «θηρίου» μια μεταρρυθμιστική κίνηση όπως εκείνη του Γκορμπατσόφ

2.2 Δεδομένης της δυτικής καταναλωτικής πρότασης, αλλά και της έλλειψης μιας αυτοφυούς εναλλακτικής προς τον κομμουνισμό, εναλλακτικής δηλαδή που να έχει πηγάσει μέσα από τις ανατολικές κοινωνίες, με ποιο τρόπο θα μπορέσουν αυτές να εναρμονιστούνστο δυτικόπρότυπο; Μέσω του κοινοβουλευτισμού ήκάποιου είδους απολυταρχίας;

Η πορεία προς το δυτικό πρότυπο, δεν είναι ξεκάθαρη. Ένα- δυο πράγματα όμως είναι ευδιάκριτα:

α) Η βασική επιδίωξη της κοινωνίας ως προς το κομμουνιστικό καθεστώς είχε να κάνει μονάχα με τον ολοκληρωτικό του χαρακτήρα κι όχι με άλλες παραμέτρους του (π.χ. την κρατική ιδιοκτησία – δεν το θίγει ο Καστοριάδης, ίσως του ξέφυγε). Ούτε καν με την ιεραρχική δομή (σημαντική κοινωνιολογική επισήμανση)

β) Η ύπαρξη μιας σαγήνευσηςτων ανατολικών πληθυσμών από το δυτικό καταναλωτικό πρότυπο. Βέβαια δεν είναι καθόλου ευδιάκριτο ακόμη αν ο δυτικός καπιταλισμός καταφέρει να λύσει το κοινωνικό πρόβλημα της απολυταρχίας μέσα από τον άρτο και τα θεάματα.

γ) Επομένως με εξαίρεση την Τσεχοσλοβακία που βαδίζει προς τον κοινοβουλευτισμό, η κατάσταση στις άλλες ανατολικές χώρες και την Ρωσία παραμένει χαώδης.

2.3Συνέβαλαν οι αναρχικοί και πόσο στην πτώση του μαρξισμού, τόσο σε θεωρητικό επίπεδο με τον Μπακούνινόσο και σε πρακτικό με την Ισπανική επανάσταση και τον Μπολσεβικισμό;

Ενώ η κριτική των αναρχικών πάνω στις μαρξιστικές αρχές ήταν πολύ σωστή, έπασχε πάντοτε από μια υποτίμηση της θεωρητικής διαύγασηςτων πραγμάτων. Μάλιστα μαρξισμός και αναρχισμός έχουν κάνει δύο σημαντικά λάθη:

α) Το ένα κοινωνικής προέλευσης. Πρόκειται για μια αυταπάτη σχετικά με την εξουσία. Τις σχέσεις εξουσίας σε μια κοινωνία δεν τις δημιουργεί η οργανωτική δομή (ανύπαρκτη, δημοκρατική, ολιγαρχική ή απολυταρχική) αλλά η ίδια η ανάγκη να ληφθούν και να εκτελεστούν αποφάσειςσυλλογικά από αυτή. Επιπλέον δεν νοείται κοινωνία, ούτε για τα άλλα ζώα, χωρίς κάποια στοιχειώδη οργάνωση. Κι αυτό έρχεται ως επακόλουθο της κοινής δράσης. Το ότι στην κομμούνα η εξουσία δεν θα χωρίζονταν από την κοινωνία δεν σήμαινε πως δεν θα ασκούσε εξουσία πάνω στα μέλη της. Άλλωστε και  μόνο η ιδεολογική καλλιέργεια εντός μιας κοινωνίας, το εκπαιδευτικό της σύστημα (θεσμισμένοή μη) αποτελεί μια μορφή άσκησης εξουσίας πάνω στα μέλη της.

β) Το άλλο ανθρωπολογικής προέλευσης. Πρόκειται για την αντίληψη πως ο άνθρωπος γεννιέται αγαθός και ότι τα κοινωνικά συστήματα είναι εκείνα που τον διαφθείρουν. Ενώ τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Η αυτονομία δεν είναι ούτε αυτόματη ούτε μια εύκολη υπόθεση. Επομένως μια «αναρχική» κοινωνία δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι συνιστά αυτόματα μια «καλή» και αρμονικά λειτουργούσα κοινωνία.

2.4Η διχογνωμία εντός των μαρξιστών πάνω στην οποία οι αναρχικοί θεμελίωσαντην κριτική τους αφορούσε στο ζήτημα της απόφασης θεμάτων όπως η Παιδεία και άλλα. Δηλαδή κατά πόσο είναι δίκαιο η μειοψηφία να υποτάσσεται στις αποφάσεις της πλειοψηφίας.

Αυτό είναι πράγματι ένα πολύ δύσκολο ζήτημα να επιλυθεί. Όμως μπορούμε να δώσουμε 2-3 άξονες :

α) Δεν μπορεί να υπάρξει καν κοινωνία εάν δεν υπάρχει μια βασική συμφωνία σ΄ένα ελάχιστο σύνολο κοινά αποδεκτών κανόνων. Το να θέλει μια μειοψηφία να είναι κυνηγοί κεφαλών είναι εξίσου αντικοινωνικό με το να θέλει μια πλειοψηφία να ρυθμίζει το είδος και την ποσότητα φαγητού του καθενός. Υπάρχουν προβλήματα τέτοιας κλίμακας, όπως το περιβαλλοντολογικό,  που μπορούν να επιλυθούν μόνο σε πλανητική κλίμακα και φυσικά να είναι δεσμευτικά για όλους τους ανθρώπους. Από την άλλη υπάρχουν ένα σωρό θέματα που δεν χρειάζεται να ρυθμίζονται σε κεντρικό επίπεδο μέσω ενός γραφειοκρατικού συγκεντρωτισμού.

β) Οπότε ερχόμαστε στον δεύτερο άξονα. Που λέει πως μια κοινωνία πρέπει να συναποφασίσει που θα βρίσκεται η χρυσή τομή. Δηλαδή ποιό θα είναι το ελάχιστο σύνολο κοινά αποδεκτών κανόνων, ποιά ζητήματα θα ρυθμίζονται σε κεντρικό επίπεδο, ποια σε περιφερειακό και ποια δεν θα ρυθμίζονται καθόλου.

γ) Πρέπει επίσης να απαλλαγούμε από την ψευδαίσθηση ότι μια αυτόνομη κοινωνίαμπορεί να πετύχει την τέλεια λύση σε όλα τα προβλήματα που μας απασχολούν και ότι καμία μειοψηφία δεν θα μένει παραπονεμένη. Μια αυτόνομη κοινωνία μπορεί να κάνει λάθηκαι να διακινδυνεύει, να καταπιέζει ελαφρώς κάποιες μειοψηφίες,αλλά αυτό είναι το αντίβαρο της ελευθερίαςτης.

2.5Μετάτην κατάρρευση του Μαρξισμού και μέσα από αυτόν, ξεπήδησαν τα κινήματα των Εναλλακτικών και των Πρασίνων με κεντρικό πυρήνα τους το περιβαλλοντικό ζήτημα. Όμως το Πράσινο κίνημα φαίνεται αδύναμο να προσφέρει κάποια διέξοδο στα ανθρώπινα προβλήματα. Γιατί αυτό;

Ενώ η πολιτική διάσταση του οικολογικού προβλήματος είναι σαφέστατα ο καπιταλισμός, αυτή η «περίοδος τρέλας της ανθρωπότητας», το κίνημα των Πρασίνων παραμένει σε μια κατάσταση σύγχυσης ως προς αυτό. Διακατέχεται από μια ιδεολογική πανσπερμία, μια ιδεολογική ποικιλότητα και μια ασάφεια ως προς το εξής:

Ο Καπιταλισμός είναι ασυμβίβαστος με την προστασία του περιβάλλοντος.

Υπάρχουν μάλιστα δύο, ενδεχομένως αλληλοσυμπληρούμενα αδιέξοδα του καπιταλισμού, που το Πράσινο κίνημα αδυνατεί να επεξεργαστεί νηφάλια:

α) Μια σημαντική μερίδα πρώην μαρξιστών πιστεύουν πως άμα γίνει μια επανάσταση όλα θα λυθούν από μόνα τους. Μια άλλη μερίδα που προέρχεται από τα δεξιότερα πιστεύει ότι η επέκταση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίαςκαι της φιλελεύθερης οικονομίας προς ανατολάς θα λύσει το πρόβλημα του Τρίτου Κόσμου. Η αλήθεια είναι πως αν δεν αλλάξει ο τρόπος ζωήςκαι το καπιταλιστικό φαντασιακόη αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας, πρώτων υλών, κλπ μπορεί να οδηγήσει σ΄ έναν οικολογικό εφιάλτη.

β) Προς το παρόν η μαρξιστική αστοχία για την αντίφασημεταξύ παραγωγικών δυνάμεων και παραγωγικών σχέσεων που υποτίθεται ότι θα οδηγούσε στην κατάρρευση του καπιταλισμού, έχει αντικατασταθείμε την νέα εσφαλμένη αντίληψη ανάμεσα στους Πράσινους, ότι δηλαδή η αντίφαση μεταξύ οικονομίας και περιβάλλοντος θα οδηγήσεινομοτελειακά στην κατάρρευση του καπιταλισμού. Δηλαδή εκεί που απέτυχε η πρώτη αντίφαση θα επιτύχει η δεύτερη. Κι αυτό είναι λάθος επειδή:

·         Εάν οι άνθρωποι δεν είναι έτοιμοι ν’ αντιδράσουναπό κοινού πολιτικά και ιδεολογικά με κατάλληλο τρόπο στην περιβαλλοντολογική καταστροφή και τις οικονομικές της συνέπειες, τότε μια φασιστική λύση είναι εξίσου πιθανή με οποιαδήποτε άλλη. Παράδειγμα: Η κυβέρνηση με πρόσχημα μια σοβαρή περιβαλλοντική κρίση μπορεί να πάρει πάνω της όλες τις εξουσίες και να ανακοινώσει ότι για το καλό της κοινωνίας «εφεξής θα κάνετε τούτο, θα κάνετε το άλλο, θα έχετε 5 λίτρα βενζίνης,  2 κιλά ψωμί/άτομο και 5 κιλά κρέας/ οικογένεια  το μήνα» και τελείωσε η υπόθεση.

γ) Ησύγχυση λοιπόν εντός των Πράσινων και η έλλειψη απήχησης του κινήματος σε ευρείες μάζες εξηγείται λόγω τηςηγεμονικής καθοδήγησης των λαών από το καπιταλιστικό φαντασιακό. Το δράμα, από πολιτικής άποψης, είναι πως όλο αυτό στηρίζεταιαπόν τον κοσμάκη, από τους ίδιους τους λαούς ! Διότι εάν πας να πεις είτε στους Δυτικούς είτε στους Ανατολικούς ότι για να ξεπερασθεί η κρίση με την σημερινή κατάσταση διαθέσιμων πόρων, τεχνολογιών και πληθυσμού θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε όπως οι πλούσιες χώρες του 1920 θα τον λυντσάρουν τον άνθρωπο.

2.6Μια από τις βασικές κριτικές της σύγχρονης σκέψης ενάντια στο καπιταλιστικό μοντέλο έχει να κάνει με τον ρόλο της τεχνοεπιστήμης η οποία διαχωρίζει την κοινωνία σε δυο νέες τάξεις: εκείνους που κατέχουντόσο την γνώσηόσο και την πρόσβαση σ’ αυτή και όλους τους άλλουςπου είναι απλοί χρήστες αυτής. Διότι ταυτόχρονα αναπτύσσονται οι τεχνολογίες της πληροφορικήςοι οποίες επαναπροσδιορίζουν τις παραγωγικές σχέσεις με την δημιουργία ενός διανοητικούκεφαλαίου. Ποια είναι η κατεύθυνση που μπορεί να πάρουν τα πράγματα;

Η ανάπτυξητου καπιταλισμού είναι στενά συνδεδεμένη με την τεχνοεπιστημονική επανάσταση που θεμελιώθηκε κατά την περίοδο του Διαφωτισμού. Αυτή η στενή σχέση Τεχνικής και ανθρώπινης κοινωνίας όμως προϋπάρχει του καπιταλισμού. Γι αυτό και μπορεί να τον μετασχηματίσει σε κάτι άλλο. Επομένως η υποστηρικτική σχέση μεταξύ καπιταλισμού και τεχνοεπιστήμης δεν είναι δεδομένη και νομοτελειακή:

α) Η μορφή που έχει πάρει η σχέση αυτή αφορά την δυνατότητα απεριόριστης ανάπτυξης και λογικοποίησης των πάντων. Αυτό αποτελεί το σύγχρονο περιεχόμενο του καπιταλιστικού φαντασιακού.

β) Δεν είναι απόλυτο πως όλοιόσοι βρίσκονται μέσα στο σύστημα και κατέχουν τις τεχνοεπιστήμεςδεν αντιλαμβάνονται την κρίση και τις επιπτώσεις της, δεν ασκούν κριτική και δεν είναι διατιθέμενοι να παλέψουν εναντίον του συστήματος.

γ) Ένα όμως ενδεχόμενο της εξάπλωσης της πληροφορικής είναι μια σύγχρονη μορφή ήπιας βαρβαρότητας όπου υπάρχει μεγαλύτερος έμμεσος έλεγχος των πάντων. Αν το συνδυάσει κανείς αυτό με την περιβαλλοντική κρίση μπορεί να φανταστεί ως πιθανή εξέλιξη μια κρυφο-αυταρχική κοινωνία όπου τα πάντα θα ελέγχονται κεντρικά και ο κάθε «κατεργάρης θα έχει μπει στην θέση του»

δ) Αντιθέτως, κάποιος μπορεί να οραματιστεί μια αυτόνομη κοινωνία όπου οι τεχνοεπιστήμηθα εξυπηρετεί την συλλογική διαχείριση αυτών των ζητημάτων. Αυτή η πεποίθηση μάλιστα ενισχύεται από το γεγονός ότι

·         Οι σύγχρονες τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών διευκολύνουν την διάδοση των τεχνικών γνώσεων σ’ ένα μεγάλο εύρος του κοινωνικού πληθυσμού, κάτι που προφανώς μπορεί να συνεισφέρει στην επικράτηση της αυτόνομης αντί της αυταρχικής κοινωνίας.

2.7Πόσο εφικτό είναι το καλό σενάριο μιας αυτόνομης και τεχνοκαταρτισμένης κοινωνίας, όταν το σύστημα υποβαθμίζεισυνειδητά την παιδεία;

Ο καπιταλισμός προσπαθεί να μεγαλώσει την χρηματική απόδοση της παραγωγής προσπαθώντας  να αυτοματοποιήσει τις παραγωγικές διαδικασίες απομακρύνοντας την γνώση από τους ανθρώπους πόρους της παραγωγικής “μηχανής”. Όμως αυτό είναι πέρα από κάποιο σημείο αδιέξοδο:

α) Όταν θα χρειαστεί κάποια στιγμή ο ξενωμένος εργάτης να πάρει την πρωτοβουλία λόγω βλάβης ή απροσδόκητου γεγονότος και δεν θα μπορεί, η «μηχανή» θα σταματήσει. Αυτό φάνηκε 100% στην Ρωσία όπου με αποξενωμένους εργάτες το εργοστάσιο δεν μπορούσε να δουλέψει.

β) Η γνώση δεν μπορεί να χαθεί. Απλώς μετασχηματίζεται σε άλλες μορφές  και μεταφέρεται από τον «κατώτερο» εργάτη στα ανώτερα κλιμάκια. Έτσι οι ίδιες αντιφάσεις επανεμφανίζονται σε άλλο επίπεδο, δεν απομακρύνονται

γ) Επομένως εάν η παιδείαδεν είναι του επιπέδου που απαιτείται, το σύστημα για να λειτουργήσει θα πρέπει να βρει άλλους τρόπους, εκτός του εκπαιδευτικού συστήματος, να την παράσχει. Οπότε, τελικά δεν μπορεί να περιορίσει την γνώση. Αυτό αποτελεί απλώς μια από τις φαντασιώσεις του καπιταλισμού κι έτσι οι πιο έντονοι επικριτές του συστήματος βρίσκονται μέσα σε αυτό.

δ) Γι αυτό δεν αποτελεί λύση ο Λουδδιτισμός, η καταστροφή των μηχανών αλλά η δημιουργία μιας άλλης μη καπιταλιστικής τεχνολογίας.

2.8 Σήμερα όμως η τεχνολογική πολυπλοκότητα είναι τέτοια ώστε οι εργάτες είναι δύσκολο να αναλάβουν την διαχείριση των παραγωγικών μονάδων. Οπότε πως μπορεί ο εργάτης να επανενωθεί με το προϊόν της εργασίας του;

[Δεν δίνει απάντηση ο Καστοριάδης εδώ. Δεν είναι και σαφές το ερώτημα, μπαίνει μάλιστα στην παραδοσιακή μαρξιστική περιγραφή. Απλώς επαναλαμβάνει πως πλέον τα συστήματα αυτοματισμού δεν κατέχονται από 2-3 ανθρώπους και πως εντός του συστήματος υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν έντονη κριτική όπως π.χ. οι πληροφορικοί]

2.9 Ξέχωρα από την επίθεσηπου κάνει η τεχνικής της πληροφορικήςστην κοινωνία μέσω της ενσωμάτωσης της γνώσης σε απρόσωπες διαδικασίες, υπάρχει ταυτόχρονα και η επίθεση από το κράτος που ποινικοποιεί την αυτόνομη δράση με πρόσχημα τα ναρκωτικά και την τρομοκρατία και με την κατάργηση κάποιων ατομικών ελευθεριών όπως το απόρρητο των συνομιλιών

Δεν έχει εκδηλωθεί, ακόμη, με ολοφάνερο τρόπο η καταπίεση εφόσον το σύστημα βολεύεται μέσω της αποχαύνωσης των λαών που συντηρεί η ο κύκλος της κατανάλωσης – παραγωγής.  Πρόκειται για έναν υπερ-μαλακό ολοκληρωτισμό oοποίος θυμίζει την δυστοπία του Χάξλευ η οποία στηρίζονταν στον έλεγχο της κοινωνίας από το γραφειοκρατικό σύστημα μέσω μιας επιβολής της θέλησής του, αλλά όπου τον ρόλο των χημικών παίζουν σήμερα τα ΜΜΕ.

Γι αυτό και η κατάργηση κάποιων ελευθεριών ουσιαστικά αποτελεί απόδειξη αυτού του συμπεράσματος, διότι μας δείχνει ότι το σύστημα διαθέτει την κοινωνικοπολιτική ανοχήώστε να προχωρήσει απλώς στη νομιμοποίηση μιας πραγματικής υφιστάμενης κατάστασης. Διότι φυσικά το σύστημα πάντα μπορούσε μυστικά να παρακολουθεί τις συνομιλίες οποιουδήποτε αν και εφόσον το ήθελε.

Και το κάνει αυτό διότι όπως είπα η κοινωνία ουσιαστικά είναι γοητευμένη από το καπιταλιστικό φαντασιακό. Οι κοινωνικές αντιδράσεις μετά τον Μάη του 1968 ήταν απλώς συντεχνιακές. Ποτέ δεν υπήρξε ξεσηκωμός του λαού για το ολιγαρχικό σύστημα του καπιταλισμού καθεαυτό.

2.10 Μέσα σ’ αυτό λοιπόν το μαλθακό κοινωνικό περιβάλλον τι μπορούμε να πούμε για τις ένοπλες οργανώσεις που αντιστέκονται στο σύστημα;

Η ένοπλη πάλη είναι εντελώς αναποτελεσματική για δυο βασικούς λόγους:

α) Η ιδεολογία της είναι ένα απολίθωμα. Θεωρεί ότι η κοινωνία είναι μπαρουταποθήκη και θέλει απλώς ένα φυτίλι να εκραγεί. Αλλά όπως είδαμε αυτό είναι εντελώς λάθος, η κοινωνία είναι αποχαυνωμένη

β) Μια ένοπλη ομάδα πρέπει να είναι κατ’ ανάγκη ολοκληρωτικά οργανωμένη και επομένως αντιμάχεται στην πράξη την δημοκρατία που ευαγγελίζεται στην θεωρία. Κι έτσι τελικά καταλήγουν να εξυπηρετούν την εκάστοτε εξουσία η οποία αξιοποιεί τις πράξεις αυτές ως σκιάχτρο για την διατήρηση του πληθυσμού σε κατάσταση πολιτικής ομηρίας.

2.11Ερχόμενοι στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδος, τι μπορούμε να πούμε για την δήλωση Α. Παπανδρέου ότι οδεύουμε προς ολοκληρωτισμό; Επίσης πως βλέπετε την συμμετοχή του ΚΚΕ στην κυβέρνηση συνεργασίας, αλλά και την ψυχοπαθολογική σχεδόν αντίσταση της ελληνικής μαρξιστικής αριστεράς να αποδεχτεί την κατάρρευση του κομμουνισμού και να προχωρήσει σε μια συζήτηση ουσίας για το παρακάτω του μαρξισμού; Το μόνο που ψέλλισε η ηγεσία του ΚΚΕ ήταν πως επρόκειτο για ένας λάθος (η στρατικοποίηση του κόμματος)

Καταρχήν εάν εγκαθιδρύθηκε μια ολοκληρωτική κατάσταση στην Ελλάδα αυτή ήταν από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου! Όπου ένα τραπεζικό δάνειο έπρεπε πρακτικά να το εγκρίνει η κλαδική !Η στάση του ΚΚΕ απλά επιβεβαιώνει το γεγονός πως οι άνθρωποι αυτοί ήταν οπορτουνιστές και αν τους είχε δοθεί η εξουσία θα είχαν κάνει τα ίδια που έκανε ο Χόνεκερ και οι Ρώσοι. Άλλωστε το ΕΑΜ πριν τον εμφύλιο αλλά και μετά έδειξε τον οπορτουνισμό του σκοτώνοντας όσους ήθελαν! Το δράμα είναι πως η εξουσία αυτή είχε νομιμοποιηθεί από πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, οι οποίοι επί χρόνια πίστευαν και έπρατταν τα χειρότερα στο όνομα του κομμουνιστικού κόμματος. Όλοι αυτοί ήταν συνηθισμένοι, καθημερινοί άνθρωποι και πίστευαν στην βαρβαρότητα και την κτηνωδία του κομμουνισμού. Μάλιστα δεν πρόκειται να αλλάξουν, ούτε είναι ικανοί να κάνουν αυτοκριτική. Διότι ποιος έχει τα κότσια να παραδεχθεί ότι συμμετείχε επί 30 χρόνια σε μια εγκληματική οργάνωση; Δυστυχώς στην Ελλάδα έχουμε ανθρώπους που τα κατάπιαν όλα αυτά και περίμεναν να ‘ρθει απέξω το φως, από έναν Γκορμπατσόφ. Αυτό αποτελεί ένα τεράστιο βάρος στην ελληνική πολιτική ζωή, μεγαλύτερο από άλλες χώρες. Να μην έχει γίνει δηλαδή η απαραίτητη αυτοκριτική εντός της επίσημης αριστεράς.

2.12 Τι μπορούμε να πούμε για την νεοφιλελεύθερη επίθεση που φυσικά έχει σχέση με τον Ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας;

Δεν υπάρχει ιδιαίτερο ζουμί σε όλο αυτό. Απλώς βλέπουμε να εκτυλίσσεται μια προσαρμογή από το κατεστημένο φαυλοκρατικό ημιολοκληρωτικό καθεστώς του ΠΑΣΟΚ στην κατάσταση του δυτικού καπιταλισμού. Άλλωστε σοσιαλιστές οδήγησαν την προσαρμογή αυτή και σε άλλες χώρες (Αγγλία, Αμερική, Γαλλία, κλπ). Ο νεοφιλελευθερισμός, αν ιδωθεί από την σκοπιά του συστήματος, αφορά το «συμμάζεμα» των διεκδικήσεων (για μισθούς, κα) από τους εργαζόμενους, διεκδικήσεις οι οποίες αποσταθεροποίησαν το καπιταλιστικό σύστημα. Και αυτή φυσικά η προσαρμογή γίνεται εξαιτίας της πίεσης για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

2.13 Κλείνοντας πως θα επανορθωθούν οι χαμένες ευκαιρίες των επαναστάσεων, καθώς η γη τείνει να ροκανιστεί και το σύστημα εξοπλίζεται όλο και περισσότερο για τον έλεγχο της κοινωνίας;

Οι χαμένες ευκαιρίες πάνω χάθηκαν και δεν έχει νόημα να τις αναπολούμε. Πρέπει να κοιτάξουμε μπροστά. Στον βαθμό που ο κόσμος θα συνειδητοποιήσει πως ήταν αυτό το φαντασιακό της καπιταλιστικής, δηλαδή της απεριόριστης επέκτασης που τα ρήμαξε όλα αυτά, θα υπάρξουν νέες ευκαιρίες. Το σημαντικό είναι να συνειδητοποιηθεί γιατί έγιναν όλα αυτά. Δηλαδή να αναγνωρισθεί η τεράστια αυταπάτη ότι θα μας σώσουν οι αρχηγοί, το κόμμα και η οργάνωση. Πρέπει λοιπόν η ευρύτερη δυνατή συλλογικότητα, η κοινωνία, ο λαός να δει τα πράγματα όπως έχουν σήμερα και να αυτό-οργανωθεί. Η ανθρωπότητα μοιάζει μ’  ένα παιδί που το βάλανε μέσα σ΄ένα σπίτι του οποίου οι τοίχοι είναι φτιαγμένοι από σοκολάτα και άρχισε να τρώει με λαιμαργία τη σοκολάτα αυτή. Βρισκόμαστε λοιπόν στη φάση όπου έχουμε φάει τους μισούς τοίχους από σοκολάτα και σε λίγο θα πέσει η στέγη πάνω στο κεφάλι μας.