Συνάντηση Απριλίου 2013

Συζητάμε το "Μειλίχιο Τέρας - Γιατί η Δύση δεν πηγαίνει προς τα αριστερά" του Ραφαέλε Σιμόνε από τις εκδόσεις Πόλις. Ολυμπιάδα, Πέμπτη 4 Απριλίου στις 20.30.

Ακολουθεί, από τα πρακτικά της συνάντησης, περίληψη του βιβλίου από το Δημήτρη Τσέλιο

Το Μειλίχιο Τέρας

RaffaeleSimone

Εκδόσεις Πόλις, Μετάφραση Μιχάλης Μητσός

(για 20λεπτη ομιλία, 2500 λέξεις)

Εισαγωγή

Το βιβλίο κινείται σε βασικούς άξονες:

1.       Γιατί έχει εξασθενίσει η Αριστερά τόσο ως προς τις θέσεις και τις αξίες της όσο και ως προς το ανθρώπινο δυναμικό της (Η αριστερά ξεθωριάζει μέχρι να λειώσει)

2.       Ποια είναι η νέα δεξιά στον καινούργιο μετανεωτερικό κόσμο της παγκοσμιοποίησης

3.       Πως το Πνεύμα της Εποχής επαναπροσδιορίζει την έννοια του πολιτικού διακυβεύματος;

4.       Πως το Μειλίχιο Τέρας της εποχής επηρεάζει τα πάντα και τους πάντες

5.       Τελικά φαίνεται πως ιστορικά νίκησε το δεξί ιδεολόγημα και ο φυσικός άνθρωπος είναι εγωιστής.

Γιατί έχει εξασθενίσει η Αριστερά

Οι θεμελιώδεις αξίες της (τις επαναλαμβάνει στο τελευταίο κεφάλαιο) ήταν:

1)      Η ισότητα (εκ φύσεως) των ανθρώπων

2)      Η ανακατανομή του παραγόμενου πλούτου

3)      Η υπεροχή του κοινού – δημοσίου έναντι του ιδιωτικού συμφέροντος

4)      Προτεραιότητα της παραγωγής έναντι της κατανάλωσης

5)      Η Αυστηρότητα και η σοβαρότητα

Γύρω από αυτές τις αξίες χτίσθηκαν διάφοροι στόχοι από λιγότερο έως περισσότερο ουτοπικοί, όπως κοινοκτημοσύνη, ειρήνη, αδελφοσύνη, πρόοδος, ευημερία, ευτυχία. Κανείς όμως από αυτούς τους στόχους δεν επιτεύχθηκε.

Οι βασικοί λόγοι αυτής της παρακμής ήταν :

·         Ο ολοκληρωτικός και αυταρχικός χαρακτήρας του κομμουνισμού, ο οποίος καταστρατηγούσε την βασική αρχή περί ισότητας μεταξύ των ανθρώπων. Η σημερινή σώφρων αριστερά δεν έχει καταφέρει ακόμη να εξηγήσει πως οι κλίκες που ασκούσαν την εξουσία διολίσθησαν στον τρόμο, τον θάνατο και την φτώχεια.

·         Οι ιδεολογικές συγκρούσεις στο εσωτερικό της αριστεράς, με λενινιστές και τροτσκιστές, αναρχικούς.

·         Η υποκριτική ρητορεία που εξυμνούσε τα κομμουνιστικά καθεστώτα, επομένως την προσπάθεια συγκάλυψης των κακουργημάτων και των φρικαλεοτήτων

·         Η καλλιέργεια για πολλές δεκαετίες της πεποίθησης πως η ιστορία είχε αναθέσει στους αριστερούς μια μεσσιανική παλιγγενεσία, κάτι που τους οδηγούσε στην διάδοση της ιδεολογίας τους με τη βία.

Επιπλέον υπήρξαν όλο αυτό το διάστημα ενοχλήσεις και δυσαρέσκειες από μεγάλη μερίδα του κόσμου:

·         Διότι ενσωμάτωνε ανθρώπους που τους προσέλκυε, ιδιαίτερα στην ριζοσπαστική, καθετί παράδοξο και επαναστατικό, άσχετα με το ιδεολογικό και αξιακό περιεχόμενο.

·         Η στάση ανοχής στους αριστερούς, την οδηγούν συχνά στην αποδυνάμωση της έννοιας της ποινής σε παραβατικέςπράξεις που κάποτε φθάνουν στα όρια της εγκληματικότητας.

·         Η ανεπάρκεια των αριστερών ηγετών να δώσουν «απαντήσεις» στα σύγχρονα προβλήματα της μετανεωτερικότητας και τον μετασχηματισμό του καπιταλισμού. Δεν έχουν δηλαδή ένα διάδοχο σχέδιο μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού. Στην συνέχεια και με την έλευση της παγκοσμιοποιημένης, δηλαδή υπερεθνικής πλέον έκδοσης του καπιταλισμού κατέρρευσε αθόρυβα και ο σοσιαλισμός.

Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει σε μια προσπάθεια επαναδιατύπωσης κάποιων καινούριων αποστολών της Αριστεράς. Όμως απουσιάζει ο θεμελιακός εκείνος λόγος που θα τα συγκροτούσε σε σύνολο. Αρκετά από αυτά τα επικαλούνται και άλλες ομάδες (π.χ. την αλληλεγγύη, τα δικαιώματα μειονοτήτων, περιθωριακών, τον περιορισμό των μέσων καταστολής, κλπ). Όλα αυτά δεν αποτελούν σχέδιο μεταμόρφωσης του κυρίαρχου υποδείγματος.

Οι αρχές της έγιναν πιο ελαφρές (η δικαιοσύνη θεωρήθηκε πως εμποδίζει την ανάπτυξη προσωπικών ικανοτήτων, η ιστορία δεν είναι πλέον γραμμική, η ταξική πάλη δεν είναι της μόδας και ιδιαίτερα το ταξικό μίσος). Οι πολιτικοί στόχοι επομένως διολίσθησαν στον πολιτικό πραγματισμό ή τον πολιτικαντισμό της εποχής.Στην Ιταλία μάλιστα παρατηρείται επίσης μια μίξη με θρησκευτικές αξίες, μια απώλεια του κοσμικού της χαρακτήρα αλλά και προσμείξεις με άλλα ιδεολογικά ρεύματα ιδιαίτερα κεντρώα (π.χ. την ανεκτικότητα). Κι έτσι η Αριστερά παραμένει θεατής των ιστορικών εξελίξεων χωρίς να μπορεί να σταθεί στο ύψος των καιρών

Η νέα Δεξιά

Οι θεμελιώδεις αξίες – αρχές της δεξιάς (τις επαναλαμβάνει στο τελευταίο κεφάλαιο) ήταν:

1)      Η φυσική ανωτερότητα κάποιων ανθρώπων έναντι όλων των υπολοίπων

2)      Η αρχή της ατομικής ιδιοκτησίας

3)      Το αξίωμα της ατομικής ελευθερίας

4)      Η κυριαρχία του ιδιωτικού έναντι του δημόσιου

Γιατί δυνάμωσε σήμερα ποσοτικά και τείνει να απορροφήσει το σύνολο του κόσμου;

Σχόλια Παρατηρήσεις

Ένα γενικό σχόλιο είναι πως το βιβλίο και στο τρίτο μέρος του δεν αποπνέει μια στιβαρή λογική δομή, ούτε είναι εύκολο να το παρακολουθήσεις. Πολλές ιδέες φαίνονται ασύνδετες μεταξύ τους, παρουσιάζονται ακατέργαστες και έτσι παραμένουν μάλλον δυσνόητες. Αλλά μας είχε προειδοποιήσει ήδη από τον Πρόλογό της η συγγραφέας. Το βιβλίο που διαβάσαμε αποτελεί μια πολύ πυκνή συρραφή πράσινων ιδεών, αποτέλεσμα του μεγάλου θαυμασμού της για την τεράστια εργογραφία στον χώρο της πράσινης Οικονομίας.

Πέτυχε πάντως τον στόχο του και στα θετικά του είναι η δυνατότητα να βρει κανείς αρκετές ενδιαφέρουσες ιδέες – προτάσεις πάνω στις οποίες να ερευνήσει την αντίστοιχη βιβλιογραφία ή άλλες πηγές στην συνέχεια.

Έχω πολλές επιμέρους διορθώσεις καιπαρατηρήσεις πάνω στο βιβλίο, αλλά νομίζω αξίζει να αναφερθώ μονάχα στα ακόλουθα γενικότερα σχόλια και προτάσεις για συζήτηση:

1)      Από το βιβλίο μεγάλος απών είναι το ιδεολογικό πλαίσιο. Δηλαδήη ιδεολογική ηγεμονία του καπιταλιστικού υποδείγματος της «Ανάπτυξης» δεν παρουσιάστηκε επαρκώς. Και δεν διαπερνά μονάχα εκείνους που ωφελούνται από αυτή, αλλά – κι εδώ είναι το εξωφρενικό – κι από την πλειοψηφία όσων ζημιώνονται ! Ας ονομάσω αυτή την τελευταία «λαό» για να διευκολυνθούμε. Κι αυτό διότι η αιτιολόγηση της δυσκολίας να περάσουν οι πράσινες μεταρρυθμίσεις δεν ήταν ανάμεσα στους στόχους αυτού του βιβλίου. Θυμάμαι το σχόλιο του RobHopkins για την λανθασμένη επικοινωνιακή τακτική των οικολόγων, στα όρια της τρομοκράτησης. Για μένα η όποια νίκη των πρασίνων υπό την σημερινή ολοκληρωτική ηγεμονία της παγκοσμιοποίησης, θα πρέπει να γίνει πρώτα στο πεδίο των ιδεών. Δεν ξέρω αν κάτι τέτοιο είναι εφικτό ή αν θα πρέπει να διανύσουμε πρώτα ολόκληρη την απόσταση μέχρι την ολοκληρωτική καταστροφή μέσω της όξυνσης των παγκόσμιων ανταγωνισμών για την μοιρασιά των τελευταίων εναπομεινάντων φυσικών πόρων πάνω στις πλάτες ενός αφασικού πληθυσμού, πριν ο λαός ξυπνήσει. Η διάσταση που υπάρχει σήμερα πάντως, μεταξύ των ευρημάτων της επιστημονικής κοινότητας και της πρόσληψης της σημασίας  τους από τον λαόείναι τεράστια !Η τρέχουσα επικοινωνιακή δουλειά των πρασίνων είναι απογοητευτική. Ο κόσμος στις Δυτικές κοινωνίες ακούει για πράσινους φόρους, μείωση της κατανάλωσης, όρια και φοροποινές στους  ρίπους και είναι επόμενο να αντιδρά, εφόσον αυτό σημαίνει μείωση του επιπέδου ζωής που είχε συνηθίσει και το ιδεολογικό – αξιακότου πλαίσιο παραμένει ακλόνητο !Για μένα αυτό το ζήτημα πρέπει να μελετηθεί, να εξηγηθεί μέχρι την ρίζα του για να διορθωθεί, εάν υπάρχει τέτοιος τρόπος. Θα μπορούσα να σας αναφέρω τόσο προσωπικά παραδείγματα όσο και να φέρω στην μνήμη μου γεγονότα από την πρόσφατη επικαιρότητα για να στηρίξω την διαπίστωσή μου αυτή.

2)      Η πρόταση για μια “Παγκόσμια Συμφωνία για το Βιώσιμο Εμπόριο”(σελ 191) δεν κομίζει κάτι καινούργιο για να έχει κάποιες πιθανότητες επιτυχίας. Ουσιαστικά αποτελεί μια πράσινη έκδοση κρατισμού και περιορισμών του σημερινού δόγματος της ελευθερίας μετακίνησης ανθρώπων, αγαθών και κεφαλαίων! Στο κομμάτι της υλοποίησης ο Hinesαπλώς επαναλαμβάνει τις γνωστές, δοκιμασμένες και αποτυχημένες συνταγές προστατευτισμού, όπως οι δασμοί και οι ποσοστώσεις στις εισαγωγές αγαθών ή ο ειδικός φόρος ρύπων που θα έπρεπε να επιβάλλεται σε χώρες που υπολείπονται του στόχου μείωσης των ρύπων τους.  Απέτυχαν, διότι απλούστατα οι ισχυρές χώρες (που επιδοτούσαν π.χ. τις βιομηχανίες τους, στρεβλώνοντας την ελεύθερη αγορά – dumping) ή οι ισχυροί άνθρωποι, από την μια μεριά δεν έχουν κανένα υλικό κίνητρο να πάνε ενάντια στα οικονομικά τους συμφέροντα και από την άλλη είναι πολύ ισχυροί για να τους επιβάλεις περιορισμούς. Ας πούμε εάν επιβάλεις περιορισμούς εισαγωγής στα δικά τους προϊόντα θα κάνουν το ίδιο με τα δικά σου !

3)      Παρατήρησα μια ωραιοποίηση και ιδεολογικοποίηση των πράσινων προταγμάτων σε κάποια σημεία. Το λέω με την έννοια της ελαφριάς και επιφανειακής κατ’ εμέ απόρριψης κάποιων σκληρών γνωρισμάτων της παγκοσμιοποίησης, αλλά και της κλασικής οικονομικής θεωρίας. Το παράδειγμα της Κίνας αλλά και γενικά των μερκαντιλιστικών οικονομιών της Ασίας. Η φτώχια και το τεράστιο ανθρώπινο δυναμικό της Κίνας αποτελεί ιστορικό της χαρακτηριστικό και στρατηγική επιλογή συμμετοχής της στην διαδικασία της παγκοσμιοποίησης. Επέλεξε στρατηγικά να κρατήσει το νόμισμά της υποτιμημένο για να εξάγει τα πάμφθηνα προϊόντα της και να μπορέσει να απασχολήσει το τεράστιο ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει. Εν μέρει αναγκάστηκε από το $ ως αποθεματικό νόμισμα αλλά ήταν βασική στρατηγική επιλογή. Οπότε η επιλογή, ας πούμε ιθαγενούς ελληνικού λαδιού ή εισαγόμενου από Κίνα ή κάποια άλλη χώρα επειδή είναι φθηνότερο από το εγχώριο, δεν αποτελεί ψευτοδίλημμα (σελ 185 παράδειγμα ανανά – μήλο). Κι έτσι η συγγραφέας δεν εξηγεί με πιο τρόπο οι ντόπιοι καταναλωτές θα προτιμήσουν το ακριβότερο εγχώριο προϊόν έναντι του φθηνότερου εισαγόμενου, ακόμη κι αν έχει διανύσει τεράστιες αποστάσεις (σελ 186, 187). Το αναφέρει μόλις επιγραμματικά την σελίδα 205 που μιλάει για την απαίτηση του Douthwaite για τοπικά νομίσματα ως αντίδοτο στα φθηνότερα αγαθά που εισάγονται, αλλά δεν εξηγεί πως το τοπικό νόμισμα θα κάνει φθηνότερο το τοπικό προϊόν και σε ποιες χώρες.

4)      Σε άλλο σημείο η πράσινη ωραιοποίηση αγγίζει τα όρια της ουτοπίας όταν το μανιφέστο του Hinesγια το βιώσιμο εμπόριο απαιτεί οι ισχυροί να κάνουν πίσω σε προστατευτισμούς οι οποίοι πρέπει να μπουν. Όμως ποιος θα επιβάλει τους προστατευτισμούς. Προφανώς οι κυβερνήσεις κρατών, τα οποία μάλιστα πρέπει να συμφωνήσουν σε διεθνές επίπεδο, όταν οι λαοί τους δεν έχουν αισθανθεί και ούτε πρόκειται εφόσον δεν είναι προς το συμφέρον τους, την ανάγκη να τους πιέσουν. Η ισχύς λοιπόν είναι κάτι πραγματικό και δεν μπορείς βάζοντας εμπόδιο να την κατανείμεις ισομερώς. Μια άλλη προσέγγιση είναι πολλοί αδύναμοι να συνασπισθούν (και ανέφερε παραδείγματα), μια άλλη να επιχειρήσεις να την στρέψεις μέσω του πολιτισμού σε κοινωνική προσφορά ! Επίσης το μανιφέστο του Douthwaiteείναι εκτός πραγματικότητας όταν στον ορισμό της βιώσιμης περιοχής περιλαμβάνει στρατιωτική ισχύς και την ανυπαρξία εξωτερικού χρέους ! Μα δεν υπάρχει σήμερα χώρα στον πλανήτη χωρίς εξωτερικό χρέος και η στρατιωτική βιομηχανία αποτελεί προνόμιο των ισχυρών κρατών.

5)      Ένας άλλος μεγάλο απών από το βιβλίο ήταν τα πολιτεύματα ! Δεν είναι δυνατό να μιλήσεις για πολιτικό πλαίσιο χωρίς να θίξεις καθόλου κατά πόσο τα διάφορα πολιτεύματα, σε αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες, εκφράζουν την βούληση των λαών τους. Επίσης την δημοκρατική εκπροσώπηση των λαών αυτών σε υπερεθνικούς οργανισμούς που διαχειρίζονται την πρόοδο της παγκοσμιοποίησης ή αντίστοιχα της τοπικοποίησης!

6)      Δεν συμφωνώ γενικά με την φορολογία ως εργαλείο ενθάρρυνσης και αποθάρρυνσης συμπεριφορών. Αυτή η παιδευτική διαδικασία αποτελεί προνόμιο και δικαιοδοσία της Παιδείας αποκλειστικά ! Ειδικότερα η υπερ-χρήση της φορολογίας ως εργαλείο πράσινης πολιτικής κάνει ζημιά επικοινωνιακή και ουσιαστική (ιδεολογική) στην πράσινη υπόθεση ! Μάλιστα αν δεν λυθεί το πρόβλημα ύπαρξης φορολογικών παραδείσων (άλλο ένα διεθνές πρόβλημα) καμία φορολογική πολιτική δεν μπορεί να είναι δίκαιη και πάντα θα ρίχνει τους αδύναμους.